Koss Wiesława

          Do Jarosławia pani Wiesława Koss przybyła ze Lwowa w październiku 1945 roku wraz ze swymi przybranymi rodzicami – Antoniną i Bronisławem Rutkowskimi. Jej rodzice Zofia (z Podwińskich) i Władysław Kossowie przybyli do Lwowa w lecie 1938 roku z Krakowa. Zamieszkali w trzypokojowym mieszkaniu na ulicy Norwida 5 wraz z pięciorgiem swoich dzieci: Felicją, Olgą, Zygmuntem, Teresą i najmłodszą Wiesławą. Pani Zofia Koss podjęła pracę w XII Męskim Gimnazjum im. Szczepanowskiego we Lwowie jako nauczycielka filozofii i geografii.

Pod koniec sierpnia 1939 roku Władysław Koss został zmobilizowany, a następnie wraz ze swym oddziałem znalazł się na Węgrzech, gdzie jako oficer został internowany w Budapeszcie. Do Polski powrócił dopiero w 1945 roku. Tymczasem jego żona w listopadzie 1939 roku ciężko zachorowała i mimo pobytu w szpitalu, zmarła 28 grudnia 1939 roku osierocając pięcioro swoich dzieci. Została pochowana na Cmentarzu Janowskim 30 grudnia 1939 roku (obecnie grób nie istnieje). Jak wspomina dzisiaj pani Wiesława Albert (z domu Koss): w mieszkaniu zostaliśmy tylko ze służącą. W tej sytuacji koleżanki [mamy] zaraz po pogrzebie zorganizowały również nam opiekę wśród swoich znajomych. Na pewno uchroniło to nas przed wywiezieniem do domów dziecka na terenie ZSRR. Dwa tygodnie po pogrzebie mieszkanie zostało zajęte przez Sowietów, którzy zagarnęli cały dobytek rodziny Kossów.

Starsze rodzeństwo pani Wiesławy zostało rozdzielone i znalazło schronienie u różnych rodzin – nie tylko we Lwowie, ale także w jego okolicy. Często dzieci były zmuszone zmieniać miejsce swego pobytu i opiekunów, co wynikało z sytuacji wojennej. W grudniu 1943 roku pojawiła się możliwość wyjazdu na Węgry, z czego skorzystała czwórka rodzeństwa pani Wiesławy – chcieli być bliżej ojca. Do Polski powrócili w sierpniu 1945 roku.

Tymczasem Wiesława Koss wychowywana przez przybranych rodziców podjęła naukę w szkole podstawowej we Lwowie, ukończyła I i II klasę szkoły podstawowej i we wrześniu 1945 roku rozpoczęła naukę w klasie III. 10 czerwca 1945 roku przystąpiła do I Komunii Świętej w podziemiach kościoła Wincentego ā Paulo. W tym samym dniu po południu biskup Diecezji Lwowskiej Eugeniusz Baziak udzielił sakramentu bierzmowania wszystkim dzieciom, które rano przyjęły I Komunię Świętą.

14 października 1945 roku Wiesława Koss wraz z państwem Antoniną i Bronisławem Rutkowskimi opuściła Lwów, udając się bydlęcymi wagonami na Zachód. W 43 wagonach rozlokowano po cztery rodziny, które ze względu na niewielką ilość miejsca, nie mogły zabrać większości swego dobytku. Do waliz, koszy, tobołów pakowano tylko to, co niezbędne – nie wolno było zabierać żadnych mebli. Wyposażone i umeblowane mieszkania były zajmowane przez sowieckie rodziny, często jeszcze zanim ich dotychczasowi właściciele zdążyli je opuścić. W wagonie nr 42, którym podróżowała Wiesława Koss, znaleźli się także krewni pani Rutkowskiej – Jadwiga i Adam Rolandowie, matka Adama Rolanda – Katarzyna oraz siostra Adama Rolanda – Maria wraz z synem Tadeuszem. Do Jarosławia dotarli 29 października 1945 roku. Wszyscy zatrzymali się w domu pana Józefa Kaniaka na tzw. Kolonii Oficerskiej. W listopadzie 1945 roku Rolandowie wyjechali do Wrocławia, gdzie osiedli na stałe. W Jarosławiu pozostała jedynie Katarzyna Roland, która zmarła tutaj w 1949 roku.

Wiesława Koss na początku listopada 1945 roku podjęła naukę w Żeńskiej Szkole Powszechnej im. Królowej Jadwigi na ul. Kraszewskiego. Od klasy V szkoły podstawowej równocześnie uczyła się gry na fortepianie w siedmioklasowej Szkole Muzycznej I stopnia
im. F. Chopina w Jarosławiu. Po ukończeniu szkoły podstawowej zdała egzamin wstępny do gimnazjum (obecnie I LO im. M. Kopernika w Jarosławiu). W 1954 roku, po maturze, podjęła naukę w studium bibliotekarskim, a następnie w 1956 roku, po zawarciu związku małżeńskiego, wyjechała do Krakowa, gdzie osiadł jej ojciec wraz ze starszym rodzeństwem. Rodzina spotkała się po raz pierwszy dopiero w 1947 roku dzięki poszukiwaniom prowadzonym przez Czerwony Krzyż.

W Krakowie pani Wiesława pracowała przez wiele lat w Miejskiej Bibliotece Publicznej, a także w bibliotece szkolnej. Ukończyła z wyróżnieniem studia magisterskie na Wydziale Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po śmierci męża w 2004 roku przeprowadziła się na stałe do Zakopanego.